Wie financiert de Amerikaanse staatsschuld?

Veel beleggers vragen zich af hoe het mogelijk is dat de rente op Amerikaanse staatsobligaties nauwelijks stijgt, ondanks het feit dat de Federal Reserve gestopt is met haar opkoopprogramma, dat ze de rente al zeven keer verhoogd heeft en dat landen als China en Rusland gestopt zijn met het accumuleren van nog meer Amerikaanse staatsleningen. Zelfs de fiscale stimuleringsplannen van de regering Trump lijken nauwelijks impact te hebben op de rente die het land betaalt over haar staatsschuld.

Sinds 2016 is de rente op Amerikaanse staatsobligaties weliswaar gestegen, maar in historisch opzicht is de huidige rente van bijna 3% voor 10-jaars leningen nog steeds uitzonderlijk laag. De rente is vergelijkbaar met vijf jaar geleden, toen de Amerikaanse centrale bank nog volop staatsobligaties uit de markt haalde. Hoe kan het dat de rente niet verder stijgt? En wie financiert de Amerikaanse tekorten?

Banken financieren Amerikaanse tekorten

Het antwoord op deze vragen moeten we zoeken in de bankensector, want uit cijfers van de Federal Reserve blijkt dat financiële instellingen de laatste jaren heel veel staatsobligaties (zogeheten Treasuries) aan hun balans hebben toegevoegd. Toen de Federal Reserve eind 2013 haar opkoopprogramma afbouwde hadden commerciële banken $1,8 biljoen aan Amerikaanse staatsobligaties op hun balans staan, maar dat bedrag is inmiddels is opgelopen tot $2,55 biljoen.

Sinds de centrale bank in 2015 de spreekwoordelijke geldpers uitzette en schuldpapier terug op de markt bracht heeft ze haar positie met slechts $210 miljard weten terug te brengen, terwijl commerciële banken in dezelfde periode bijna $500 miljard aan schuldpapier aan hun balanstotaal toevoegden. De commerciële banken kochten dus meer staatsobligaties dan wat er door de Federal Reserve en andere centrale banken in de wereld van de hand werd gedaan.

Commerciële banken financieren Amerikaanse tekorten

Waarom zetten banken staatsobligaties op de balans?

De grote commerciële banken hebben dus een belangrijk aandeel in de financiering van de Amerikaanse staatsschuld en het oplopende begrotingstekort. Maar waarom kopen zij eigenlijk het schuldpapier dat veel beleggers niet meer willen hebben? De belangrijkste verklaring daarvoor vinden we in de spelregels van het bancaire systeem.

Staatsobligaties worden in het huidige financiële systeem nog steeds aangemerkt als een volledig risicovrije belegging, met als gevolg dat banken er geen reserves voor hoeven aan te houden. In de richtlijnen van Basel III staat dat er geen kapitaaleisen zijn voor schulden van overheden of voor schulden die door overheden gegarandeerd worden. En dat betekent dat er voor banken op papier geen enkel risico is om geld uit te lenen aan de Amerikaanse overheid.

Ook hoeven banken niet te vrezen voor het koersrisico van staatsobligaties, omdat ze de staatsobligaties sinds het uitbreken van de financiële crisis mogen aanhouden op speciale ‘held to maturity’ rekeningen. Daardoor worden de obligaties gewaardeerd tegen de nominale waarde en niet tegen de marktwaarde, die daalt op het moment dat de rente oploopt.

Risicovrij rendement

Banken kunnen dus vrijwel risicovrij rendement maken door geld uit te lenen aan de Amerikaanse overheid. Ze lopen gedurende de looptijd geen koersrisico wanneer ze de obligaties voor de gehele looptijd op de balans laten staan.

Zo lang de Verenigde Staten haar tekorten op deze manier kan financieren blijft de rente waarschijnlijk laag, zelfs als andere landen hun dollarreserves afbouwen. Desondanks is het zorgwekkend om te zien dat de rest van de wereld zo goed als gestopt is met het accumuleren van dollarreserves en dat landen als China en Rusland diversificeren door in andere valuta te handelen en goud te kopen.

Dit artikel verscheen eerder op Hollandgold